“Het is erg waarschijnlijk dat een groter aantal personen beroep zal moeten doen op voedselhulp in 2022.” Dat is de conclusie van een rapport van de Belgische Voedselbanken in hun jaarverslag van 2021. Met de oorlog in Oekraïne en de stijgende energieprijzen, zal de vraag naar voedselhulp enkel stijgen.

In onze vorige artikels richtten we ons al op organisaties en bedrijven die strijden tegen voedselverspilling in Europa. Het redden van voedingsproducten van de vuilbak is namelijk een goede manier om tegoed te komen aan de basisbehoeften van mensen in nood. Vandaag kijken we naar overheden die zich hiervoor inzetten!

⚖ Wanneer Europese overheden zich inzetten tegen verspilling

Op dit moment hebben vier Europese landen al wetten tegen voedselverspilling: Frankrijk, Roemenië, Italië en Portugal. Deze wetten omvatten belastingvoordelen voor winkels die strijden tegen verspilling via donatie en stimuleren de verkoop van producten die hun houdbaarheidsdatum naderen door speciale acties.

De Franse wet: de meest complete in Europa in de strijd tegen voedselverspilling

🇫🇷 In Frankrijk verbiedt de wet Garot sinds 2016 ‘het ongeschikt maken voor consumptie’ van onverkochte producten die nog eetbaar zijn en stimuleert het professionelen om overschotten te doneren aan verenigingen voor voedselhulp. Hiervoor moet een kader opgesteld worden voor de donaties, getekend door beide partijen. Dit soort donaties wordt vrijgesteld van belastingen om winkels te motiveren.   

In 2020 werd het verbod op het vernietigen van producten door industriëlen en producenten nog uitgebreid in de AGEC-wet. De wet gaat nog een stap verder en verbiedt ook de vernietiging van onverkochte non-food producten en duwt professionelen zo in de richting van andere methoden voor hergebruik zoals donaties. 

Naast een systeem voor vrijstelling van belastingen voor de donatie van onverkochte producten, vinden we in Roemenië ook een systeem met boetes van 200 tot 2,000 euro voor bedrijven die niet in regel zijn met de wet. Dit moedigt hen aan hun bijna vervallen producten te promoten via speciale acties of om ze te hergebruiken als dierenvoeding, compost of biogas. 

Voorbeelden van andere wetten

🇮🇹 De Italiaans Gadda-wet is in lijn met de Franse wetten en probeert de regels in verband met donatie van voeding zo flexibel mogelijk te maken. De wet brengt duidelijkheid over bepaalde definities, zoals de datum van minimale houdbaarheid, door te specifiëren dat een product voorbij deze datum gedoneerd kan worden indien aan de richtlijnen voor optimale bewaring werd voldaan. Bovendien worden er verschillende oplossingen voorgesteld, zoals het motiveren van gemeenten om een vermindering van afvalbelastingen door te voeren voor bedrijven die aan donatie doen. 

🇵🇹 In Portugal wordt de overheid dan weer gevraagd om surveys uit te voeren bij verschillende actoren in de voedselketen, volgens een wet die op 21 juni 2021 door het parlement werd goedgekeurd. Op basis van deze surveys zal een Nationale Commissie een rapport schrijven met een plan om voedselverspilling te bestrijden en een publiek debat organiseren om over dit plan te debatteren. Bovendien wordt het verplicht voor bedrijven met meer dan 250 werknemers en/of een brutowinst van meer dan 50 miljoen euro om al hun overschotten te doneren. 

🇪🇸 In Spanje treedt op 2 januari 2023 een wet in voege, die erg lijkt op wat we reeds zien in de andere landen en die een hiërarchie van prioriteiten voor overschotten opstelt voor de voedingssector.  De eerste prioriteit is donatie aan het goede doel, daarna komt de valorisatie van overschotten door ze te transformeren in bv. confituur of sappen. Als laatste komt het gebruik van onverkochte producten als dierenvoeding of biogas of nog andere soorten brandstoffen. Het niet in regel zijn met deze wet kan leiden tot boetes tot wel 150,000 euro. 

🇧🇪 Ook in België zien we een aantal initiatieven, al zijn deze inspanningen erg lokaal. Bepaalde steden en gemeenten kiezen voor eigen regels om de strijd met voedselverspilling aan te gaan. In de gemeente Herstal mogen bepaalde supermarkten bijvoorbeeld geen overschotten weggooien. Ze zijn verplicht hun overschotten te doneren, en indien ze dit niet doen lopen ze het risico om hun milieuvergunning te verliezen. Deze vergunning is verplicht in Wallonië om een zaak te kunnen runnen.

Al deze wetten hebben het gemeenschappelijk doel om het bewustzijn in verband met voedselverspilling te versterken en best practices te stimuleren. 

De VN en de Europese Commissie, de gidsen in de strategie tegen verspilling

Ook de VN probeert het bewustzijn in verband met voedselverspilling te stimuleren en benoemde 29 september tot Internationale Dag van het Bewustzijn over Voedselverlies en -verspilling in resolutie 74/209. Ze maakten ook gebruik van de gelegenheid om de aandacht opnieuw te vestigen op Resolutie 70/01, “Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development”, die dateert van 25 september 2015 en de overeenkomst om tegen 2030 voedselverspilling met 50% te verminderen.  Het Europees Parlement stemde voor eenzelfde doelstelling op 6 mei 2017. Op 5 juli 2021 presenteerde de Europese Commissie een gedragscode voor verantwoordelijke en duurzame business- en marketingactiviteiten in de voedingssector. Deze tekst maakt deel uit van de “farm to fork”-strategie en bevat 7 objectieven, waaronder de preventie en vermindering van voedselverspilling. 

Nationale planning om verspilling te verminderen

Volgens de richtlijnen van de VN en het Europese Parlement gaan verschillende landen zoals Duitsland, Noorwegen, België, Zwitserland, Nederland en Denemarken de strijd aan met voedselverspilling via nationale actieplannen. Duitsland geeft in een nationaal plan tegen voedselverspilling, gepubliceerd in februari 2019, bv. als objectief verspilling tegen 2030 te halveren. Nederland koos voor hetzelfde objectief. Ook in België kozen de drie regionale overheden (Wallonië, Vlaanderen en Brussel) voor deze doelstelling. In Frankrijk werd in 2013 het Nationale Pact tegen Voedselverspilling getekend door de overheid en de voedingsindustrie. Hun doel is iets ambitieuzer en houdt in om voedselverspilling tegen 2025 met 50% te verminderen. Denemarken heeft als doelstelling een vermindering van 50% van het huisvuil tegen 2022 en zoals beschreven in hun “Zero Waste Denmark”-plan is de strijd tegen voedselverspilling één van de oplossingen om dit doel te bereiken. 

Sensibilisatie in het hart van overheidsacties

🇳🇱 Maar overheden gaan ook op zoek naar manieren om het bewustzijn over voedselverspilling bij professionelen te verhogen. Het Nederlandse Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit lanceerde het No Waste Network, een platform dat inspirerende initiatieven van bedrijven in verschillende sector in de kijker zet om zo andere professionelen die de strijd met verspilling aan willen gaan te inspireren. 

🇬🇧 Sommige landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, richten zich ook op de consument. De  “Love Food Hate Waste” campagne werd gelanceerd in 2007 als deel van het Waste and Resources Action Programme (WRAP) en informeert huishoudens over de oorzaken en gevolgen van voedselverspilling. Maar de Britten zijn niet de enigen die het gedrag van hun burgers op een duurzame manier willen veranderen. In Duitsland startten de Federale Ministeries van Voeding en Landbouw de  “Zu gut für die Tonne”-beweging (te goed voor de vuilbak), die consumenten adviseert over hoe ze verspilling kunnen verminderen, onder meer door een goede kennis van het verschil tussen een minimale houdbaarheidsdatum en een uiterste consumptiedatum. 

Europa helpt de meest hulpbehoevenden

Al deze overheden kunnen rekenen op hulp van het Fonds voor Europese Hulp aan de meest behoeftigen (FEAD), opgericht door de Europese Commissie om tegemoet te komen aan het probleem van voedselonzekerheid in het kader van Regulatie (EU) No. 223/2014. Het FEAD is een voortzetting van het Europese Programma voor de meest behoeftigen, dat de herverdeling van agriculturele overschotten van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid aan partnerverenigingen promoot. Sinds 24 juni 2021 is het FEAD geïntegreerd in het European Social Fund plus (ESF + 2021-2027) om het beheer te faciliteren. Het Fonds wordt gebruikt om de aankoop van voeding, kledij, hygiëneproducten en andere basisbehoeften te financieren en om sociale inclusie te promoten door mensen in precaire situaties aan een job te helpen. 

🎙Verspilling volgens onze expert in België

🇧🇪 “Met een verlies van 345kg over de hele keten per persoon per jaar, is België echt één van de slechtste leerlingen van de klas wanneer het over verspilling gaat. Hoewel onze verschillende regionale overheden beslisten dat we voedselverspilling tegen 2025 met 30% moeten verminderen, bestaan er op dit moment geen wetten die hiertoe bijdragen, door ofwel donatie te stimuleren of het vernietigen van voeding te bestraffen, zoals wel het geval is in bv. Frankrijk. Bij Phenix geloven we dat we het voorbeeld van andere landen moeten volgen en dat de implementatie van dit soort wetten een cruciale stap is in de strijd tegen voedselverspilling hier in België.”
Valérie Gorreux, Marketing & Communications Manager, België

✨ Volgende week is het alweer tijd voor het laatste deel van onze reeks over verspilling in Europa. Hoe zorgen belastingvoordelen voor een versnelling in de strijd tegen verspilling? U komt het volgende week te weten! ✨

Artikel 3/4